Thaicfnet.org ฐานข้อมูลออนไลน์ที่เชื่อมป่า ชุมชน และพวกเราทุกคน

ทุกวันนี้คงปฏิเสธไม่ได้ว่า สื่อออนไลน์จะเป็นเครื่องมือที่สามารถสร้างการรับรู้ได้อย่างกว้างขวาง ซึ่งโจทย์ที่สำคัญอีกหนึ่งอย่างคือ พื้นที่ออนไลน์แบบใดที่สามารถรวบรวมข้อมูลที่จำเป็นในการจัดการทรัพยากรป่าไม้ได้อย่างครบถ้วน ขณะที่ชุมชนสามารถเป็นเจ้าของและใช้เพื่อนำเสนอทรัพยากรของตนได้อย่างเป็นมิตรกับผู้ใช้ และสามารถตอบโจทย์ผู้เยี่ยมชมภายนอก อาทิ นักลงทุน ผู้บริโภค และชุมชนเอง

เพื่อตอบสนองกับสถานการณ์ดังกล่าว เครือข่ายป่าไม้ภาคพลเมืองจึงได้ริเริ่มการพัฒนาเว็บไซต์ ‘Thaicfnet.org’ ร่วมกับโครงการพลังเสียงเพื่อป่าไม้แห่งลุ่มน้ำโขง (Voices for Mekong Forests (V4MF) และรีคอฟ สนับสนุนโดยสหภาพยุโรป และองค์กร ChangeFusion เป็นผู้พัฒนาระบบเทคโนโลยี ซึ่งเว็บไซต์ได้เปิดตัวอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 25 กรกฎาคม 2565 ณ เวทีสมัชชาเครือข่ายป่าไม้ภาคพลเมือง

ในกระบวนการออกแบบและพัฒนาระบบ thaicfnet.org ทีมงานเน้นการมีส่วนร่วมผ่านการทดลองใช้งานจริงและเปิดรับฟังความคิดเห็นจากหลากหลายภาคส่วน ได้แก่ ตัวแทนชุมชนผู้ดูแลป่าจากทุกภาคทั่วประเทศไทย องค์กรภาคประชาสังคมที่มีประสบการณ์เรื่องฐานข้อมูลชุมชน และหน่วยงานรัฐที่เกี่ยวข้องกับประเด็นการจัดการป่าไม้ เช่น สำนักจัดการป่าชุมชน กรมป่าไม้

สำหรับเนื้อหาในเว็บไซต์ แบ่งเป็น 2 ส่วนหลัก ได้แก่ ข้อมูลด้านการจัดการป่าไม้ประเทศไทย ประกอบด้วยข้อมูลสถานการณ์ป่าไม้ของไทย การจัดการป่าไม้โดยพลเมือง กฎหมายและนโยบายป่าไม้ของไทยในพื้นที่ป่าประเภทต่าง ๆ เช่น ป่าอนุรักษ์ ป่าเศรษฐกิจ ป่าชุมชน รวมถึงข้อตกลงระหว่างประเทศ เช่น ข้อตกลงเฟล็กที (FLEGT) และ เรดด์พลัส (REDD+) และรายชื่อองค์กรและหน่วยงานที่ทำงานด้านป่าชุมชน

เนื้อหาอีกส่วนที่ถือได้ว่าเป็นจุดเด่นของเว็บไซต์นี้ คือ ‘แผนที่ป่าชุมชน’ และ ‘ฐานข้อมูลป่าชุมชน’ ที่ชุมชนสามารถสมัครบัญชีผู้ใช้ เพื่อเข้าไปกรอกแบบฟอร์มออนไลน์ บันทึกข้อมูลป่าชุมชนของตน และนำเสนอสู่สาธรณะได้อย่างไม่มีค่าใช้จ่าย ที่สำคัญชุมชนสามารถเข้าบัญชีเพื่อแก้ไข พิมพ์ข้อมูล และส่งต่อลิงค์หน้าฐานข้อมูลของตนได้อย่างอิสระ รวมถึงสามารถโอนสิทธิการจัดการข้อมูลให้กับคนในชุมชนได้

สำหรับข้อมูลที่ชุมชนสามารถนำเสนอบน thaicfnet.org ได้แก่ รูปภาพและคลิปวิดีโอเพื่อประชาสัมพันธ์ป่าชุมชน พิกัดที่ตั้งป่าชุมชน ทรัพยากรที่โดดเด่นในพื้นที่ ของดีจากชุมชน กิจกรรมและประเพณี เช่น เส้นทางท่องเที่ยวทางธรรมชาติ โฮมสเตย์ กิจกรรมปลูกป่า และวิสาหกิจชุมชน  รวมถึงข้อมูลการจัดการป่าชุมชน เช่น สัดส่วนคณะกรรมการหญิงชาย ปีที่จัดทำแผนป่าชุมชน และประเภทที่ดินตามกฎหมาย เป็นต้น และข้อมูลช่องทางการติดต่อชุมชน ซึ่งปัจจุบันมีชุมชนร่วมบันทึกข้อมูลป่าเกือบ 400 แห่งทั่วประเทศไทย

ทั้งนี้ ทีมงานรีคอฟทำหน้าที่เป็นแอดมินให้คำปรึกษา ตรวจสอบข้อมูลป่าชุมชนก่อนการเผยแพร่บนเว็บไซต์ และก่อนการอนุมัติการโอนสิทธิข้อมูลให้กับผู้อื่น เพื่อให้ผู้ใช้ระบบและเจ้าของข้อมูลมั่นใจได้ว่า ข้อมูลบนเว็บไซต์ถูกต้อง ได้รับการคุ้มครองความปลอดภัย และมีการขอความยินยอมก่อนการเผยแพร่ขอมูลทุกครั้ง

สำหรับความคิดเห็นต่อการใช้งาน thaicfnet.org จะเป็นประโยชน์กับป่าชุมชนได้จริงหรือไม่นั้น ผู้เขียนได้สัมภาษณ์ตัวแทนชุมชนและคนรุ่นใหม่ที่มีส่วนร่วมดูแลและใช้ประโยชน์จากป่า ซึ่งทั้งคู่ต่างชี้ให้เห็นว่า thaicfnet.org เป็นเครื่องมือที่สามารถส่งเสริมการจัดการป่าตามวิถีชุมชน และสามารถเชื่อมคนจากทุกพื้นที่ ทุกวัย ให้เข้าถึงข้อมูลและเข้าถึงป่าชุมชนได้มากยิ่งขึ้นโดยไม่มีค่าใช้จ่าย

ผู้ใหญ่สายสุนีย์ ตันแปง ตัวแทนเครือข่ายป่าผาต้อน ตำบลยกกระบัตร จ.ตาก กล่าวว่า ข้อมูลป่าชุมชนบน thaicfnet.org ช่วยเปิดโอกาสให้เข้าถึงการสนับสนุนจากหน่วยงานภาครัฐ และหน่วยงานอื่น รวมทั้งสามารถดึงดูดนักท่องเที่ยวให้สนับสนุนเศรษฐกิจชุมชน ซึ่งทำให้ชุมชนสนใจการต่อยอดเพิ่มมูลค่าทรัพยากรป่าไม้ในพื้นที่ ตลอดจนการดูแลและฟื้นฟูให้เกิดความยั่งยืนในระยาว

“ป่าผาต้อน ตำบลยกกระบัตร เป็นชุมชนที่อยู่นอกเมืองมาก มีความเป็นชุมชนดั้งเดิม จากที่ไม่มีใครรู้จักเลย thaicfnet.org ช่วยให้คนข้างนอกได้รู้จัก ถ้าเรานำข้อมูลมาเป็นตัวตั้งต้น ทำให้นักท่องเที่ยวที่อยากสัมผัสวิถีชนบทได้เห็น จะช่วยดึงดูดการท่องเที่ยวเชิงนิเวศได้และที่เห็นได้ชัด คือ คนรุ่นใหม่ในพื้นที่ที่ร่วมอบรม thaicfnet.org เขาอยากรู้จักป่ามากขึ้น อยากมีส่วนร่วม เพราะข้อมูลทำให้เราเห็นภาพว่า ทรัพยากรที่เรามีนั้นมีดี มีคุณค่า สามารถนำเสนอและต่อยอดขึ้นไปได้อีก เยาวชนสนใจอยากร่วมพัฒนาด้วย เช่น เป็นมัคคุเทศก์ เป็นนักเล่าเรื่องในพื้นที่" ผู้ใหญ่สายสุนีย์ ตันแปงกล่าว 

สำหรับการบริหารจัดการป่า ชุมชนสามารถบันทึกข้อมูลทรัพยากร และกิจกรรมต่างๆ บน thaicfnet.org เช่น การปลูกป่าเพื่อเพิ่มพื้นที่สีเขียวเป็นป่าเศรษฐกิจ และกิจกรรมทำแนวกันไฟที่ชุมชนได้ทำงานร่วมกับหน่วยงานภาครัฐ เช่น คทช. และกรมป่าไม้  โดยชุมชนสามารถเชื่อมข้อมูลบน thagicfnet.org เพื่อทำงานร่วมกับหน่วยงานต่าง ๆ รวมทั้งสามารถนำข้อมูลไปอ้างอิงในการเขียนโครงการขอการสนับสนุนจากหน่วยงานได้”(ผู้ใหญ่สายสุนีย์ ตันแปง)

นายธรรมรัฐ มูลสาร นักศึกษานิติศาสตร์ เยาวชนสนับสนุนงานสื่อสารเพื่อการท่องเที่ยว พื้นที่ชุ่มน้ำแก่งละว้า จ.ขอนแก่น อธิบายประโยชน์ของ thaicfnet.org ในมุมมองของคนรุ่นใหม่ที่ได้ร่วมฝึกใช้ฐานข้อมูลนี้ โดยมองว่า ฐานข้อมูลนี้สามารถส่งเสริมการประชาสัมพันธ์การท่องเที่ยวป่าชุมชน และรองรับสถานการณ์สังคมที่เปลี่ยนไปอย่างรวดเร็วในอนาคต ตลอดจนมีส่วนให้เกิดการดึงดูดคนรุ่นใหม่และเกิดการสร้างงานในชุมชนท้องถิ่น

“ในการประชาสัมพันธ์การท่องเที่ยวป่าชุมชน thaicfnet.org  สามารถให้รายละเอียดทรัพยากรที่มี ที่น่าสนใจในพื้นที่ เช่น พันธุ์นก และผลิตภัณฑ์ชุมชน หากลูกค้ามีความสนใจพิเศษ เช่น ชอบกินเห็ดตะไค หรือมีประเพณีที่สนใจ เขาสามารถดูได้ว่า มีช่วงเดือนใด ในพื้นที่เขาจะได้เจออะไรบ้าง และชุมชนสามารถนำเพจที่ตนมีอยู่มาเชื่อมเป็นข้อมูลคู่กัน"  นายธรรมรัฐ มูลสารกล่าว

​​สำหรับพฤติกรรมคนรุ่นใหม่ที่ถนัดออนไลน์ จะต้องการเห็นข้อมูล คือ มีข้อมูลเพื่อให้เขาได้รู้จักและใช้ประกอบการตัดสินใจ สามารถเชิญชวนให้อยากเข้าไปสัมผัสมากขึ้น และปัจจุบันในยุคโควิด หรือค่าเงินสูงขึ้น การจับของจริงล้วนมีต้นทุน ซึ่ง (Thaicfnet.org) มันฟรี และมีอิสระในการเข้าถึง (นอกจากนี้ เมื่อคนรุ่นใหม่เข้าถึงข้อมูลป่าชุมชนมากขึ้น การเกิดการจ้างงานและกลับมาทำงานในชุมชน) เป็นผลทางอ้อมของกลไกฐานข้อมูลนี้ หากเรา (คนรุ่นใหม่) เข้าใจและรับรู้มากขึ้นว่าในพื้นที่มีทรัพยากรอะไรบ้าง จะทำให้เรามั่นใจ และรู้สึกมั่นคงว่า ทรัพยากรในพื้นที่สามารถเกิดประโยชน์ และพัฒนาต่อยอดได้ เช่น เพื่อเป็นแหล่งท่องเที่ยว หรือเป็นวัตถุดิบ” (นายธรรมรัฐ มูลสาร)

นอกจากนี้ รีคอฟ ChangeFusion และบริษัท LINEMAN Wongnai ได้ร่วมมือสนับสนุนการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ในพื้นที่ป่าที่จัดการโดยชุมชน โดยประชาสัมพันธ์บนแอพพลิเคชั่น Wongnai (วงใน) รวมทั้งทาง ChangeFusion ผู้พัฒนาระบบ ได้วางแผนต่อยอดการประยุกต์ใช้แผนที่ดาวเทียม เพื่อพัฒนาประสิทธิภาพในการติดตามและนำเสนอผลการจัดการป่าโดยชุมชนให้ชัดเจนยิ่งขึ้น

ดังนั้น ด้วยความร่วมมือของทุกฝ่าย ระบบของ Thaicfnet.org จึงเป็นเครื่องมือที่สามารถใช้ติดตามนโยบายข้อกฎหมายและสถิติภาคป่าไม้ นำเสนอและติดตามข้อมูลป่าไม้ที่จัดการโดยวิถีชุมชนในทุกประเภทที่ดินทั่วประเทศไทย รวมทั้งชุมชนสามารถเข้าถึงระบบและใช้ประโยชน์เพื่อการสื่อสารประชาสัมพันธ์ทรัพยากรและของดีชุมชนได้ ตลอดจนเชื่อมโยงการสนับสนุนของหน่วยงานภาครัฐ เครือข่ายภาคประชาสังคม และเอกชนให้สามารถเข้าถึงชุมชนท้องถิ่น นำไปสู่การยกระดับการจัดการและดูแลทรัพยากรป่าไม้โดยชุมชนท้องถิ่นอย่างมีธรรมาภิบาลและเกิดความยั่งยืนทั้งในมิติสิ่งแวดล้อม เศรษฐกิจ และสังคม

สำหรับใครที่สนใจอยากให้ป่าชุมชนของท่านมาอยู่บนฐานข้อมูลนี้ ท่านสามารถสมัครสมาชิก เพื่อสร้างบัญชีป่าชุมชนของท่านได้ที่ thaicfnet.org หากมีข้อสงสัยหรือต้องการสอบถามเพิ่มเติมสามารถติดต่อทีมงานรีคอฟที่อีเมล์ thaicfnet@recoftc.org ทีมงานรีคอฟยินดีให้คำแนะนำ และร่วมวางแผนการพัฒนาศักยภาพชุมชนในการนำเข้าข้อมูลป่าชุมชนของท่าน เพื่อส่งเสริมการจัดการป่าโดยวิถีชุมชนอย่างยั่งยืน

###

เนื้อหานี้เป็นความรับผิดชอบของผู้จัดวงเสวนา และอาจไม่ได้สะท้อนถึงมุมมองของสหภาพยุโรป

งานของ RECOFTC เกิดขึ้นได้จากการสนับสนุนจากองค์กรเพื่อการพัฒนาและความร่วมมือสวิตเซอร์แลนด์ (SDC) และองค์กรความร่วมมือพัฒนานานาชาติสวีเดน (Sida)